The Ocean Cleanup Is dat wel zo slim?

© caloline kraaiivanger

Het opruimen van de plasticsoep klinkt als een weergaloos idee. Maar is het dat ook?

Eerder deze week is The Ocean Cleanup officieel van start gegaan. Het eerste 600 meter lange opruimsysteem wordt op dit moment voor de kust van San Francisco getest en moet over een paar weken naar de Great Garbage Patch in de Stille Oceaan worden gesleept om daar korte metten te maken met de plasticsoep.

Hoe werkt het?
Het opruimsysteem bestaat uit een 600 meter lange, drijvende u-vormige ‘barrière’ waaraan een drie meter lang scherm hangt. Het complete systeem wordt voortbewogen door de wind en golven en beweegt net iets sneller dan drijvend plastic afval. Dat plastic is dan ook gedoemd om gevangen te komen zitten in de gigantische armen van het opruimsysteem.

Op dit moment heeft The Ocean Cleanup één zo’n opruimsysteem in gebruik. Maar op termijn hoopt de organisatie zeker zestig van deze systemen in de Stille Oceaan in te zetten. Het plastic dat zij ‘vangen’, zal zo af en toe door schepen worden opgeladen en naar land worden gebracht, alwaar het gerecycled kan worden. The Ocean Cleanup verwacht de plasticsoep met een vloot van zestig opruimsystemen in vijf jaar tijd te kunnen halveren.

De omvang van het probleem
Het is een geweldig plan dat op een hoop media-aandacht kan rekenen. Maar gaat The Ocean Cleanup ook echt een verschil maken? Om die vraag te kunnen beantwoorden, is het goed om eerst eens te kijken naar het probleem dat The Ocean Cleanup wil aanpakken: de plasticvervuiling in zee. Dat is een behoorlijk omvangrijk probleem. Recente studies tonen aan dat er op jaarbasis rond de 8 miljoen ton plastic in zee belandt. Een deel van dat plastic belandt onder invloed van stroming in de zogenoemde Great Garbage Patch: een regio in de Stille Oceaan. En daar heeft The Ocean Cleanup de pijlen op gericht. Een recent onderzoek van The Ocean Cleanup wijst uit dat in dit gebied meer dan 79.000 ton plastic te vinden is. Dat is gigantisch. Maar de plasticsoep vormt slechts een fractie van de totale hoeveelheid plastic die wij op jaarbasis naar zee brengen (zo’n 8 miljoen ton). The Ocean Cleanup wil die plasticsoep in vijf jaar tijd halveren. Het zou betekenen dat er in vijf jaar tijd grofweg 40.000 ton plastic uit de oceaan wordt gehaald. Ondertussen brengen wij – als we op deze voet doorgaan – in diezelfde periode zo’n 40 miljoen ton(!) plastic naar zee. In die zin zou je het werk van The Ocean Cleanup kunnen betitelen als ‘dweilen met de kraan open’. Marien bioloog Jan Andries van Franeker, verbonden aan het DLO onderzoeksinstituut Wageningen Marine Research, denkt dan ook niet dat The Ocean Cleanup een grote impact zal hebben op dier en milieu. “Als we de plasticvervuiling – zowel op het land als op zee – niet stoppen, heeft The Ocean Cleanup slechts een gering effect.”

De plasticsoep in de Stille Oceaan bestaat voor een groot deel uit visnetten (ongeveer 46% van het plastic afval). Onderzoek van The Ocean Cleanup wijst uit dat ongeveer 75% van het plastic in de plastic soep vijf centimeter of groter is.
 

Symptoombestrijding
The Ocean Cleanup is dus niet dé oplossing voor de plasticvervuiling. De organisatie richt zich voor nu voornamelijk op symptoombestrijding. “Ik zou graag zien dat The Ocean Cleanup de enorme hoeveelheid geld die deze gegenereerd heeft, voor een aanzienlijk deel ook gebruikt om met basale oplossingen te komen,” stelt Van Franeker, in gesprek met Scientias.nl. “Denk aan technieken die het eenmalig gebruik van plastic tegengaan. Of het dichter bij de bron verzamelen van plastic afval.” Dat laatste ziet The Ocean Cleanup zelf ook wel zitten. Op termijn hoopt de organisatie ook opruimsystemen te ontwikkelen die wat dichter bij de kust – mogelijk zelfs in riviermondingen – worden ingezet en het plastic vangen alvorens het ruime sop te kiezen. Voor nu richt de organisatie zich echter louter op het opruimen van een fractie van de rommel die we reeds gemaakt hebben. Weinig aandacht is er voor preventie.

“ER ZIJN VORMEN VAN LEVEN DIE UITEINDELIJK MET AFVAL EN AL ZULLEN WORDEN OPGEVIST”

Ecologische impact
Over de impact die The Ocean Cleanup heeft op het plastic-probleem valt dus al behoorlijk wat te zeggen. Maar hoe zit het met de impact die het opruimsysteem zelf op de omgeving heeft? Ook daar is al veel over gediscussieerd. Want als het systeem zo goed in staat is om plastic te vangen, bestaat er dan niet een kans dat het straks – onbedoeld – ook zeedieren gaat vangen? The Ocean Cleanup heeft daar onderzoek naar laten doen en acht het systeem om verschillende redenen veilig. Zo beweegt het allereerst vrij traag door het water, waardoor zeedieren er gemakkelijk aan kunnen ontsnappen. Daarnaast wijst The Ocean Cleanup erop dat het scherm dat onder de drijvende barrière hangt geen water doorlaat, waardoor de stroming er onderdoor gedwongen wordt en alle organismen die niet actief kunnen bewegen meevoert en uit de greep van het opruimsysteem haalt. Onderzoekers van Wageningen Marine Research zijn echter niet overtuigd. Zij zien nog steeds gevaren voor organismen die – net als het plastic – echt aan het oppervlak drijven. Denk bijvoorbeeld aan zeewier of viseieren die aan drijvend materiaal zijn gehecht. “De hoop dat al het leven wel onder het scherm doorzwemt of doorstroomt, is niet realistisch,” zo schrijven marien bioloog Jan Andries van Franeker en promovendus Suse Kühn in een beschouwend artikel op de site van de WUR. “Er zijn vormen van leven die echt niet onder het scherm door zullen komen, en uiteindelijk met afval en al zullen worden opgevist.” Wat sommige onderzoekers ook zorgen baart, is dat het opruimsysteem het plastic – en daarmee wellicht ook de effecten die dat op dier en milieu heeft – concentreert. Van Franeker ligt daar niet direct wakker van. “Ik twijfel of dat zo is. Als je het plastic op een bepaalde plek concentreert, betekent het ook dat het op een andere plek verdwijnt en geen effect meer heeft.” Je kunt dan ook redeneren dat de effecten die het geconcentreerde plastic in de armen van het opruimsysteem heeft, worden weggestreept door de effecten die het plastic niet langer heeft in de ‘schoongemaakte’ gebieden. “Anders wordt het als blijkt dat zeedieren en -vogels door het geconcentreerde plastic worden aangetrokken en zich in het opruimsysteem gaan verzamelen.” Dan kan het opruimsysteem immers overall wel een negatief effect hebben op de populaties in het gebied. Simpelweg omdat dieren wegtrekken uit de schoongemaakte gebieden. Dat lijkt misschien niet aannemelijk – waarom zouden dieren het plastic opzoeken? – maar Van Franeker benadrukt dat drijvend materiaal onder meer vissen aantrekt. En die vissen trekken weer zeevogels, zeezoogdieren en schildpadden aan. In theorie zou het opruimsysteem zo uit kunnen groeien tot een heel aantrekkelijke plaats om te eten. En dat zou reden tot zorg zijn, omdat dieren in de armen van het met plastic gevulde opruimsysteem een verhoogde kans hebben om plastic binnen te krijgen.

Over de ecologische effecten van The Ocean Cleanup kunnen we in dit stadium echter alleen maar speculeren. Want vergeet niet: The Ocean Cleanup is één groot avontuur; dit is nog nooit gedaan. En dus zullen we door schade en schande wijs moeten worden. De komende jaren zal duidelijk worden welke impact het ambitieuze plan van Boyan Slat op de plasticvervuiling en het complete ecosysteem heeft. Voor nu lijkt het er echter op dat The Ocean Cleanup een prijzenswaardig initiatief is, maar niet het verschil kan gaan maken waar velen op hopen. Voor dat verschil moeten we namelijk niet alleen op volle zee, maar ook – of zelfs voornamelijk – op het land zijn.

Bron : Scientias