Landbouwminister zet deur op een kier voor genetische modificatie

© Pieter Hotse Smit 

In haar pogingen de landbouw te verduurzamen, wil minister Carola Schouten gebruikmaken van een ‘lichte vorm’ van genetische modificatie. Met bedrijven, boeren en Universiteit Wageningen onderzoekt ze momenteel wat de mogelijkheden zijn om te experimenteren met de zogeheten
CRISPR-Cas-methode.

De ChristenUnie-politica spreekt zich in de Volkskrant voor het eerst openlijk uit over deze technologie; in een driegesprek met Hidde Boersma en Joris Lohman, de pleitbezorgers van twee dominante, op het oog contrasterende landbouwvisies. In de komende weken stuurt de minister een brief naar de Tweede Kamer over haar vorderingen met CRISPR-CAS.

CRISPR/Cas (uitgesproken als krisper/kas) is een methode om een mutatie te genereren op een vooraf bepaalde plaats in het planten-DNA. In CRISPR/Cas staat CRISPR staat voor Clustered Regularly Interspaced Short Palindromic Repeats en Cas voor CRISPR-associated. De technologie is ontwikkeld met het CRISPR/Cas-verdedigingssysteem van bacteriën tegen virussen als basis.

Vóór haar ministerschap zocht boerendochter Schouten het niet in de technologie, maar dacht ze nog dat alles biologisch moest worden. ‘In de loop der tijd ben ik gaan inzien dat mijn beeld veel te beperkt was’, zegt ze nu. ‘Voor CRISPR-CAS zou ik wel experimenteerruimte willen hebben.’ Die is er nu nauwelijks, omdat in juli het Europese Hof van Justitie oordeelde dat ook deze light-methode onder de strenge regels van genetische modificatie valt. ‘Het is jammer dat die deur in Europa is dichtgeslagen.’

'Belangrijk signaal'
Dat ze ondanks de uitspraak toch de mogelijkheden onderzoekt, wordt bij Wageningen University & Reseach positief ontvangen. ‘Dit is een belangrijk signaal dat de minister zich uitspreekt’, zegt Bert Lotz, plantonderzoeker in Wageningen. ‘We lopen anders het risico dat we in Nederland blijven hangen bij de gedachte dat we dit met zijn allen niet willen. Terwijl onderzoek internationaal en nationaal laat zien dat het zorgvuldig kan en dat er grote duurzaamheidsslagen mee te maken zijn. Het gaat bijvoorbeeld om de vraag: wil je een aardappel vijftien keer per jaar laten bespuiten, of heel veel minder door deze technologie?’

 Het is een uitbreiding van onze gereedschapskist 
Bij CRISPR-CAS worden gewassen verbeterd door zwakheden uit het dna te knippen. Bij klassieke veredeling duurt het met het kruisen van gewassen veelal jaren om de gewenste verandering aan te brengen. CRISPR-CAS comprimeert dit proces. In tegenstelling tot genetische modificatie vindt bij deze methode geen vermenging plaats met dna van andere soorten. Met die toevoeging kwam CRISPR-CAS ook in het regeerakkoord.

Wetenschappelijk gezien is er volgens Rene Smulders, die zich in Wageningen bezighoudt met plantveredelingen, geen enkele reden om de techniek niet toe te staan. ‘Het is een uitbreiding van onze gereedschapskist’, zegt hij. ‘Het is nu alsof we alleen op een typemachine mogen werken, terwijl de computer al is uitgevonden.’

Zonder deze techniek stort volgens hem niet alles in, maar worden we wel op achterstand gezet. Smulders vindt dat de minister bij de Europese Commissie erop moet aandringen dat de CRISPR-CAS op de uitzonderingslijst komt, waardoor minder strenge regels gaan gelden.

Greenpeace noemt het juist terecht dat het Europese Hof CRISPR-CAS deze zomer onder genetische modificatie schaarde. ‘Dan wordt een risicobeoordeling gedaan’, zegt Herman van Bekkem van de milieuorganisatie. ‘Het is raar om dat niet doen met dit soort nieuwe technieken, waarvan de bijeffecten voor natuur en gezondheid nog onbekend zijn.’

Wat is CRISPR-Cas?
Wie de erfelijke eigenschappen van een plant of dier wil veranderen, bijvoorbeeld om een gewas te maken dat beter resistent is tegen ziekte, was tot voor kort aangewezen op ‘genetische modificatie’, een moeizaam proces waarbij men de nieuwe genetische instructies door een omgebouwd virus of bacterie laat inmetselen in het gewas. Een beetje alsof je de keuken van het restaurant probeert te instrueren door wat kookboeken naar binnen te gooien, in de hoop dat de kok het begrijpt.

Genbewerking werkt preciezer: het stelt wetenschappers in staat de gerechten uit de keuken precies samen te stellen. Allemaal dankzij een batterij moleculen met wetenschappelijke namen als ‘CRISPR-Cas’ en ‘zinkvingernuclease’ die, als programmeerbare robotjes, het dna aanpassen naar wens. De afgelopen jaren motregende het demonstraties van de ongekende mogelijkheden die dat biedt: van kippen die tegen de gevreesde vogelpest kunnen, tot tomatenplanten die extreem veel tomaten leveren.

Bron: de Volkskrant