Monsanto verliest een slag, maar nog niet de strijd om Roundup

DeWayne Johnson reageert opgelucht
op de uitspraak van de jury

Peter van Ammelrooy 12 augustus 2018

Jury kent schadevergoeding toe van 39 miljoen dollar aan doodzieke terreinknecht vanwege onkruidverdelger Roundup. Producent Monsanto kreeg bovendien een boete opgelegd van 250 miljoen dollar. Een overwinning voor de vijanden van Monsanto?

Wordt Dewayne Johnson de David die Goliath velt? Deze 46-jarige Amerikaanse terreinknecht heeft 39 miljoen dollar (ruim 34 miljoen euro) aan schadevergoeding toegewezen gekregen, nadat een jury in Californië had vastgesteld dat de ziekte waaraan Johnson lijdt moet zijn veroorzaakt door Roundup. Dat is wereldwijd een van de meest gebruikte onkruidverdelgers. De fabrikant van het gif, Monsanto, kreeg een boete opgelegd van 250 miljoen dollar.

Johnson is een van de ruim 5.000 Amerikanen die een claim hebben ingediend tegen Monsanto vanwege de veronderstelde ziekmakende effecten van Roundup en een soortgelijk bestrijdingsmiddel, Ranger Pro. Johnson lijdt aan een zeldzame vorm van lymfeklierkanker en is door zijn artsen opgegeven. Zijn rechtszaak werd daarom met spoed in behandeling genomen.

Johnson vertelde dat hij als terreinknecht op een school in San Francisco het gif tussen 2012 en 2015 jaarlijks twintig tot dertig keer gebruikte. De vader van drie kinderen beschreef hoe hij het in zijn gezicht kreeg geblazen als de wind draaide en dat zijn kleren er een keer mee doordrenkt raakten toen de slang van zijn sproei-installatie losschoot. Zijn advocaten stellen dat Monsanto decennialang heeft geweten welke risico’s er aan Roundup kleven, maar dat de fabrikant die bewijzen met list en bedrog onder de pet heeft gehouden.

Kankerverwekkend
Monsanto op zijn beurt zegt te begrijpen dat Johnson een oorzaak zoekt voor zijn verschrikkelijke aandoening, maar stelt dat die niet ligt bij het gebruik van Roundup. Het bedrijf wijst op meer dan 800 studies waaruit blijkt dat het belangrijkste bestanddeel van de onkruidverdelger, glyfosaat, geen kankerverwekkende eigenschappen heeft.

OUD EN OMSTREDEN: MONSANTO Roundup is sinds 1976 op de markt, en ook in Nederland verkrijgbaar. Boeren en gemeentelijke plantsoenendiensten gebruiken het, maar ook de tuinier houdt er ongewenste begroeiing mee in bedwang. De maker, Monsanto, werd in 1901 opgericht en werd in de eerste jaren groot met de productie van sacharine, een kunstmatige zoetstof. In de jaren veertig ging de onderneming zich ook toeleggen op landbouwgif. Dat leidde tot het ontbladeringsmiddel Agent Orange, dat in de Vietnamoorlog werd gebruikt, en DDT, een insectenbestrijder. Het produceerde ooit ook pcb’s (hittegeleidende vloeistoffen) die met kanker in verband zijn gebracht en groeihormonen voor koeien. Monsanto is sinds juni onderdeel van de Duitse chemiereus Bayer.

Dat laatste staat inderdaad niet onomstotelijk vast. Tegenstanders verwijzen naar het besluit uit 2015 van het IARC, het internationaal agentschap voor kankeronderzoek van de Wereldgezondheidsorganisatie WHO, om de stof in te delen in de categorie ‘waarschijnlijke kankerverwekker bij de mens’.

In 2017 oordeelde evenwel de Europese dienst voor de voedselveiligheid EFSA dat het ‘onwaarschijnlijk is dat glyfosaat kankerverwekkend is voor de mens’. Ook het Europese chemieagentschap ECHA vindt de stof veilig voor gebruik. Het oordeel van beide diensten was in december voldoende grond voor een meerderheid van de lidstaten van de Europese Unie om de vergunning voor glyfosaat met vijf jaar te verlengen.

Beklaagdenbank
In de Amerikaanse rechtszaak stond niet glyfosaat in de beklaagdenbank, maar Roundup. Volgens de advocaten van Johnson bevat het gif bestanddelen die de kankerverwekkende effecten van glyfosaat versterken. De advocaten moesten van de rechter eigen onderzoek overleggen, niet de besluiten van toezichthouders of inspecties of agentschappen als het IARC.

Tegenstanders van Roundup zien in de uitspraak van de Californische jury een overwinning. Dat lijkt voorbarig. Om te beginnen heeft Monsanto vrijwel onmiddellijk laten weten in beroep te gaan tegen het vonnis. De zaak gaat zich nog jaren voortslepen, zoals ook rechtszaken tegen andere omstreden pesticiden van Monsanto als Agent Orange en DDT eindeloos voortduurden.

Interne documenten
De zaak van Dewayne Johnson moge deel uitmaken van een procedure waaronder duizenden soortgelijke claims tegen Monsanto zijn verzameld, de jury-uitspraak geldt alleen voor zijn specifieke geval. Al die anderen moeten stuk voor stuk hard maken dat hun gezondheidsklachten aan het gebruik van Roundup zijn te wijten.

Wat Monsanto opbrak tijdens het proces was dat de rechter besloot dat de verdediging interne documenten van het bedrijf mocht gebruiken. Die wekten op zijn minst de indruk dat het concern toezichthouders aanbood de wetenschappelijke studies aan te leveren die nodig zijn om glyfosaat op de markt te houden. Het bedrijf zou de artikelen schrijven en wetenschappers zoeken die hun naam eraan wilden verbinden.

Verbetering: In een eerdere versie van dit artikel stond dat de schadevergoeding die Monsanto ruim 43 miljoen euro bedroeg. Dat moest zijn: ruim 34 miljoen euro.

IS GLYFOSAAT NOU WEL OF NIET KANKERVERWEKKEND? Volgens de Europese voedselveiligheidswaakhond dus niet, en een uitgebreide studie die Roundup-gebruikende boeren een kwarteeuw volgde, komt tot dezelfde conclusie. En tegelijkertijd staat in andere medische vakbladen juist weer dat de huidige richtlijnen rond het gebruik de volksgezondheid niet goed beschermen. Hoe zit het nou precies?

Bron: de Volkskrant