‘Gebrek aan aanraking maakt mensen ziek’

Gebrek aan echt contact, aanraking en intimiteit is in onze moderne maatschappij altijd al een probleem, maar tijdens de huidige coronacrisis wordt dit alleen maar erger. Veel mensen klagen over 'huidhonger'. De Vlaamse hoogleraar Paul Verhaeghe herkent dit probleem. ‘We zeggen niet voor niets “houden van”. Daar zit vasthouden in, dat kun je heel letterlijk nemen.’

Wetenschappers van Harvard University waarschuwden vorige week dat het nog jaren kan duren voor we het coronavirus echt verslagen hebben. Afstand houden blijft in dat geval het devies. Ook premier Rutte heeft het steeds over de ‘anderhalvemetersamenleving’. We zouden moeten wennen aan het ‘nieuwe normaal’, waarin nabijheid en aanraking taboe blijven. Dus geen knuffel voor je vrienden bij aankomst op een feestje, geen hand op de schouder als iemand het moeilijk heeft en al helemaal geen festivals waar iedereen heel dicht op elkaar staat te dansen.

Tegelijkertijd gaan er stemmen op die waarschuwen dat dit gebrek aan contact en aanraking gevolgen kan hebben voor onze gezondheid. Op Radio 1 zeiden schrijvers Gijs van der Sanden en Alma Mathijsen al dat gebrek aan aanraking een enorm probleem voor hen was tijdens thuisisolatie. En AVROTROS interviewde Anja Machielse, Hoogleraar Humanisme en Sociale Weerbaarheid, die zei: ‘[Huidhonger is] een mooie term die precies aangeeft wat mensen voelen: aanraken en aangeraakt worden en het gebrek daaraan’.

Huidhonger

Hoogleraar Klinische Psychologie en Psychoanalyse Paul Verhaeghe, van de Universiteit Gent, gaf vorig jaar een lezing over ‘huidhonger’ bij Radboud Reflects. Waar die term precies vandaan komt, weet hij niet. Maar dat gebrek aan aanraking een probleem is, onderschrijft hij zeker. ‘Ik vermoed dat wat er nu gebeurt, tijdens de coronacrisis, een uitvergroting is van iets dat reeds bezig was,’ zegt hij aan de telefoon. ‘Onze relaties, zeker die van de jongere generaties, zijn een stuk instrumenteler geworden, iets dat je nou eenmaal doet. De binding is zacht gezegd niet meer zo stevig als voordien.’

Paul Verhaeghe. Foto: Sander Verhaeghe

Dit zie je ook terug in fysiek contact, zegt hij. ‘Misschien hebben mensen onder normale omstandigheden wel fysiek contact, maar dat moet ook gedragen worden door een liefdevolle context om ons echt goed te doen. Ik denk dat dat voor veel mensen al zeldzaam was geworden en dat het probleem nu nog uitvergroot wordt, doordat dat contact grotendeels wegvalt.’ De ontwikkelingen rond #metoo hebben hier ook aan bijgedragen, zegt hij. ‘Ik sta 100 procent achter de doelen van die beweging, maar probeer nog maar eens iemand aan te raken met de beste bedoelingen. Een kind op je schoot nemen, een schouderklopje… We moeten uitkijken dat we daar niet te bang voor worden.’

‘Psychologische problemen en lichamelijke problemen kun je eigenlijk niet loskoppelen’

Verhaeghe schreef vorig jaar het boek Intimiteit. ‘We denken bij dat woord vaak aan seksualiteit en dat is logisch, maar het is ouder dan dat, meer primair. Het gaat om tederheid, zorg, en liefde.’ Dit zie je volgens hem zelfs al terug in ons taalgebruik. ‘We zeggen niet voor niets “houden van”. Daar zit vasthouden in, dat kun je heel letterlijk nemen.’

Aandacht

Huidhonger is volgens Verhaeghe te koppelen aan een ruimer idee van eenzaamheid. ‘Bejaarde mensen worden nauwelijks meer aangeraakt,’ zegt hij. ‘Daar worden mensen ziek van.’ Dit komt deels ook door veranderingen in de zorg, die nu tijdens de coronacrisis versterkt worden. ‘Verpleegkundigen hebben niet eens meer de tijd om aandacht te besteden aan mensen die ze moeten verzorgen.’ Dit kan leiden tot veel gezondheidsproblemen. ‘We redeneren te veel in ofwel psychologische problemen, ofwel lichamelijke. Dat kun je eigenlijk niet loskoppelen,’ zegt de hoogleraar.

Verhaeghe hoopt dat de situatie die nu tijdens de crisis is ontstaan, bijdraagt aan de bewustwording rondom eenzaamheid en gebrek aan intimiteit. ‘Ik hoop dat we ons realiseren dat we dingen uit het oog verliezen die we moeten herinstalleren. Meer zorg en aandacht in ons dagelijks leven en in onze relatie tot anderen. Daar moeten we zowel in de maatschappij als in ons persoonlijke leven ruimte voor maken.’

Bron: VOX