Ayahuasca (voorlopig) strafbaar in Nederland

30-04-2018 

Sinds een recente uitspraak van het Hof van Amsterdam wordt ayahuasca als strafbaar beschouwd in Nederland. Het brouwsel uit het Amazonegebied bevond zich lange tijd in juridisch grijs gebied. Aan dit grijze gebied lijkt nu een einde te komen.

HOE ZAT HET OOK ALWEER?
Ayahuasca bevat dimethyltryptamine (DMT) en DMT staat op de Opiumlijst. In 1999 kwamen leden van de Nederlandse Santo Daime kerk voor het eerst voor rechter. Het Openbaar Ministerie klaagde hen aan, omdat zij met het nuttigen van ayahuasca - of Daime, zoals het in de kerk wordt genoemd - de Opiumwet zouden overtreden.


Daime bevat dezelfde ingrediënten als ayahuasca, maar wordt volgens een specifiek ritueel gebrouwen door leden van de Santo Daime kerk. Zij beschouwen het als hun sacrament.

De rechtbank van Amsterdam overwoog in 2001 dat Santo Daime een erkende religie is. En dat het nuttigen van Daime als sacrament valt onder de bescherming van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (artikel 9). De gecontroleerde setting waarin het ritueel plaatsvindt, bood volgens de rechters genoeg bescherming om het mogelijke gevaar voor de volksgezondheid tegen te gaan.

WAT IS ER NU GEBEURD?
Ook de huidige zaak gaat over het gebruik van Daime als sacrament. Een lid van de Amsterdamse kerk Céu da Santa Maria werd in 2016 aangehouden toen ze vanuit Brazilië 29 kilo Daime wilde importeren. Op basis van de uitspraak uit 2001 en enkele vergelijkbare zaken, sprak de Haarlemse rechtbank haar vrij.

Het OM ging in hoger beroep bij het Gerechtshof, waar het dit keer gelijk kreeg. In de uitspraak van 28 februari 2018 wordt ayahuasca gelijkgesteld aan DMT. DMT is verboden en vormt een gevaar voor de volksgezondheid en voor de samenleving in het algemeen, zo stelt het Hof. De eerdere bescherming – op grond van vrijheid van godsdienst – acht het niet meer van toepassing. Met deze uitspraak is ayahuasca dus officieel een verboden middel volgens de Opiumwet.

Wat opvalt is dat het Hof dit keer niet heeft gekeken naar het gevaar voor de volksgezondheid binnen de gecontroleerde rituele setting van de kerk (in concreto), maar alleen naar het gevaar voor de volksgezondheid in het algemeen (in abstracto). Wat meespeelt in deze overweging is de observatie dat ayahuascagebruik in Nederland de afgelopen jaren is toegenomen.

WORDT VERVOLGD?
Zoals te verwachten was, gaan de aangeklaagden in cassatie. De hele zaak zal dus nog eens geëvalueerd worden door de Hoge Raad. Deze toetst of de juridische procedure correct is uitgevoerd en of de argumentatie van de rechters formeel klopt. Daarna kan de zaak in laatste instantie nog aan het Europese Hof voor de Rechten van de Mens worden voorgelegd.

De verwachting is dat het nog anderhalf tot twee jaar zal duren voordat de Hoge Raad uitspraak doet. Tot die tijd gaat het OM waarschijnlijk niet over op het handhaven van de nieuwe regels. Voorlopig verandert er in de praktijk vermoedelijk dus (nog) niet zoveel.

Mocht deze uitspraak worden bekrachtigd door de Hoge Raad, dan is iedereen die in Nederland ayahuasca importeert, brouwt, vervoert, aanwezig heeft, verstrekt, een ceremonie organiseert of aan een dergelijke ceremonie deelneemt, in principe strafbaar.

DMT OF AYAHUASCA?
DMT wordt als gevaar voor de volksgezondheid beschouwd omdat het op de Opiumlijst staat. Er is echter nooit aantoonbaar bewijs gevonden dat het echt gevaarlijk zou zijn. Sterker nog: DMT is een lichaamseigen stof voor de mens en komt in vele organismen over de hele wereld voor.

Bovendien is DMT niet hetzelfde als ayahuasca (of Daime). In de internationale Convention on Psychotropic Substances van 1971 wordt alleen DMT als geïsoleerde substantie verboden. ‘No plants (natural materials) containing DMT are at present controlled under the 1971 Convention on Psychotropic Substances. Consequently preparations (e.g. decoctions) made of these plants, including ayahuasca are not under international control,’ valt in een toelichting te lezen.

Volgens Rini Hartman, die het hoger beroep bijwoonde, is dit een punt waar de Hoge Raad naar zal moeten kijken. Hij wijst daarnaast op een mogelijke fout van het Hof: ze hebben het gevaar voor de volksgezondheid in abstracto getoetst, terwijl die volgens Europese jurisprudentie in concreto moet plaatsvinden.

Ook kondigt Hartman aan dat een ‘interdisciplinair team van experts’ is gevormd om ‘relevante juridische, medische, wetenschappelijke en maatschappelijke data te verzamelen’. Deze zullen in een wetenschappelijk tijdschrift worden gepubliceerd.

AYAHUASCA-RITUELEN
Ayahuasca wordt vrijwel altijd in een rituele context gebruikt en is niet verslavend. Wetenschappelijke studies naar het effect van ayahuasca wijzen juist op de heilzame werking. Zo heeft het brouwsel antidepressieve effecten en maakt het mensen creatiever. Uit een ander onderzoek blijkt dat de therapeutische effecten van ayahuasca vergelijkbaar zijn met die van een mindfulness cursus.

Wel wijzen experts keer op keer op het belang van goede voorlichting en een gestructureerde setting met ervaren begeleiders. Dit omdat het drankje een vrij intense ervaring kan oproepen. Gebruik wordt afgeraden voor mensen met een psychotische aanleg. Ook mag het brouwsel vanwege de MAO-remmende werking niet met bepaalde medicijnen, zoals antidepressiva, worden gecombineerd.

Juist het legaliseren van ayahuasca zal goede voorlichting en de toegankelijkheid van veilige, gestructureerde rituelen bevorderen. De Santo Daime kerk biedt, net als andere professionele ayahuasca schenkers, zo’n veilige en stabiele omgeving. Een rechterlijke uitspraak die het gebruik van ayahuasca verbiedt, is dus per definitie een stap achteruit.

Bron : AZARIUS
© Auteur: Judith